Để ăn chay đủ chất

Để ăn chay đủ chất trong chế độ ăn chay trường hay ăn chay thường xuyên giúp giảm nguy cơ nhiều bệnh tật, đặc biệt là các loại bệnh tim mạch và ung thư, từ đó giúp gia tăng tuổi thọ hơn so với người có chế độ ăn mặn.

Tuy nhiên, nếu người ăn chay không biết cách ăn đa dạng sẽ có nguy cơ thiếu hụt một số chất dinh dưỡng gồm vitamin A, vitamin B12, vitamin D, chất kẽm, sắt và acid béo omega 3.

So với chế độ ăn mặn, chế độ ăn chay thường cung cấp nhiều hơn chất xơ (từ rau củ quả), vitamin C, vitamin E, acid folic, manhê, acid béo omega 6, tinh bột và các hóa chất có lợi cho sức khỏe có nguồn gốc thực vật (gọi chung là các phytochemicals) có tác dụng đẹp da, giảm mỡ, chống lão hóa… Bên cạnh đó chế độ ăn chay chứa rất thấp chất acid béo bão hòa, cholesterol và natri là ba chất làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và tăng huyết áp, do đó có lợi cho sức khỏe.

Các chất sắt, kẽm có trong các thực phẩm nguồn gốc thực vật ít hơn so với nguồn động vật (thịt, cá), hiện diện nhiều ở mộc nhĩ, nấm hương, đậu nành, đậu hũ, mè đen, mè trắng, rau câu, rau cần, rau đay, đậu hạt trắng, đậu đũa, hạt sen khô, đậu đen, rau dền, măng khô…

Sắt đóng vai trò quan trọng trong tạo máu cho cơ thể, nếu thiếu máu người bệnh sẽ giảm năng suất học tập, lao động, làm việc mau mệt mỏi; nếu mang thai sẽ dễ bị sinh non, thai lưu hoặc trẻ sinh ra kém phát triển thể lực và trí tuệ…

Kẽm đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch, đường ruột và trong chức năng sinh dục, do đó thiếu kẽm cũng có thể dẫn đến giảm sức đề kháng và mắc các bệnh đường ruột, giảm chức năng sinh dục – đặc biệt ở nam giới. Vì thế người ăn chay nên chọn lựa các thực phẩm giàu sắt và có thể bổ sung thuốc bổ sắt, kẽm.

Ngoài ra, như đã nói trên, chế độ ăn chay làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Tuy nhiên chế độ ăn chay lại thiếu các chất acid béo omega 3 và vitamin B12, lại làm gia tăng nguy cơ xuất hiện các cục máu đông trong thành mạch và từ đó gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Để phát huy tối đa lợi ích chế độ ăn chay và hạn chế tác dụng bất lợi, người ăn chay nên bổ sung hai chất này vào chế độ ăn của mình, cũng như có thể sử dụng thuốc bổ sung vitamin B12 và acid béo omega 3.

Các yếu tố khác ngoài chế độ ăn bao gồm vận động thể lực, hút thuốc, ô nhiễm môi trường, làm việc căng thẳng, stress… cũng góp phần vào nguy cơ bệnh tật nói chung. Do vậy, ngoài chế độ ăn chay, người ăn chay phải tăng cường vận động, giảm hút thuốc… để gia tăng tối đa tác dụng có lợi cho sức khỏe của chế độ ăn chay.

ThS.BS TRẦN QUỐC CƯỜNG (Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM)